Communicatie

Communicatie over roken is breed en omvat verschillende boodschappen zoals de betrokkenheid van de organisatie bij het creëren van een rookvrije omgeving, gezondheidseffecten van (mee)roken en stoppen-met-roken ondersteuning voor cliënten en personeel. Communicatie over roken richt zich op een breed publiek, namelijk: cliënten, bezoekers, medewerkers en onderaannemers. Om bewustwording, verantwoordelijkheid en actie te genereren én vast te houden, dient er niet eenmalig maar continu gecommuniceerd te worden.

De zorgorganisatie heeft een uitgebreide communicatiestrategie ter ondersteuning van de bewustwording en implementatie van het rookvrijbeleid en het stoppen met roken begeleidingsaanbod.

Handvatten communicatie

`Kernpunten Communicatie`

Kernpunten Communicatie – NVvP (2020)

Voorbeeld stappen Communicatie – MCL (2018)

`Voorbeelden communicatieplan`

Communicatieplan – GGz Breburg (2020)

Concept communicatieplan – Jellinek (2017)

`Voorbeelden persbericht`

Persbericht eerste rookvrije ziekenhuis – MCL (2017)

`Ideeën opening rookvrije zorginstelling`

Opening rookvrij UMC – Amsterdam UMC (2019)

Theater over stoppen met roken – De stoppers

`Checklist communicatie`

Checklist communicatie

Communicatie naar medewerkers

`Voorbeelden intranetberichten`

Rookvrij ziekenhuis – MCL (2017)

Externe samenwerking – LUMC (2019)

Onderwijs – LUMC (2019)

Onderzoek – LUMC (2019)

Onze organisatie – LUMC (2019)

Patiëntenzorg – LUMC (2019)

Rookvrije generatie – LUMC (2019)

Stoppen met roken – AvL (2019)

`Voorbeelden flyers en folders`

Rookvrij ziekenhuis – MCL (2016)

Wij worden rookvrij (1) – UMC Groningen (2019)

Wij worden rookvrij (2) – UMC Groningen (2019)

`Voorbeelden magazines`

Rookvrije GGz in 2025 – GGz Nederland

Sigaret de zorg uit – NVZ

Rookvrij terrein – Radboudumc

Polsslag magazine – UMCG

`Voorbeelden presentaties`

Rookvrije verslavingszorg – Jellinek (2018)

Rookvrij ziekenhuis – Ikazia (2018)

Rookvrij UMC – UMC (2018)

Rookvrij UMC – Leiden UMC (2019)

`Voorbeeld aanspreekprotocollen`

Naleving rookvrij terrein – Rookvrije Generatie

Gespreksvoorbeelden – Rookvrije Generatie

Script aanspreken rokende personen – MCL

Gesprek rookvrij terrein – UMC Groningen

Gesprek rookvrij terrein – Rookvrije Generatie

Training handhaving – Pharos

Training aanspreken – GGD Brabant

Terreincoach – Amsterdam UMC (2019)

Flyer wijziging rookbeleid – MCL (2017)

`Veelgestelde vragen en antwoorden`

Veelgestelde vragen – LUMC (2019)

Veelgestelde vragen – Amsterdam UMC (2019)

`Animatiefilmpjes`

Rookvrije ouderenzorg (social media) – Trimbos (2022)

Rookvrije ouderenzorg (op locatie) – Trimbos (2022)

Communicatie naar cliënten/bezoekers

`Wachtkamerscherm`

Uitleg aan cliënt gehandicaptenzorg – VGN (2021)

Stoptober (2022)

Rookvrije gehandicaptenzorg – Trimbos (2021)

Rookvrije eerstelijnszorg – Trimbos (2021)

Rookvrije GGZ en verslavingszorg – Trimbos (2020)

Rookvrije ziekenhuizen – Trimbos (2019)

Stoptober online (2020)

Info PUUR rookvrij – Trimbos-instituut (2020)

Webwinkel digitale info stoplijn (gratis) – ikstopnu.nl (2020)

Uitleg aan cliënt eerstelijnszorg – Trimbos (2021)

`Voorbeelden e-mails/brieven`

Voorbeeldbrief voor cliënten – Trimbos-instituut (2023)

Brief aan cliënten – VNN (2022)

Artikel: visie rookvrije samenleving – V&VN (2021)

Beginsituatie in kaart brengen – V&VN (2021)

Enquête over rookvrije thuiszorg (vraag 12-16) – V&VN (2021)

`Voorbeelden filmpjes`

Rookvrij ziekenhuis – Rijnstate (2019)

Rookvrij ziekenhuis – Amphia (2020)

Kinderen over rookvrij ziekenhuis – Tergooi (2020)

`Voorbeelden flyers en folders`

Wij worden rookvrij (1) – UMCG

Wij worden rookvrij (2) – UMCG

Wijziging rookbeleid – MCL

Overzicht regels en hulp – UMC Utrecht (2018)

Diverse talen (Pools) – VieCuri Medisch Centrum

Webshop flyers bestellen – Rookvrije Generatie

`Voorbeelden huisregels`

Praktische info over uw bezoek – LUMC (2019)

Plattegrond – Maastricht UMC+ (2020)

Bordje extern – UMC Groningen (2019)

`Voorbeelden websites`

Rookvrij ziekenhuis – Medisch Centrum Leeuwarden

Rookvrij ziekenhuis – Ikazia

Rookvrij ziekenhuis – VieCuri

Rookvrije projecten – Radboudumc

Rookvrij ziekenhuis – Tergooi

Rookvrije verslavingszorg – VNN

Rookvrije verslavingszorg – Korsakov Centrum

Rookvrije ouderenzorg – WelThuis

Brief aan cliënten – Jellinek (2023)

Voorbeeld rookvrije ouderenzorg – WelThuis (2020)

Voorbeeld rookvrije ouderenzorg – Groenhuysen (2022)

`Overige communicatie voorbeelden`

Cartoon rookvrij ziekenhuis – Tergooi (2020)

`Veelgestelde vragen en antwoorden`

Veelgestelde vragen – AMC (2019)

Veelgestelde vragen – Erasmus MC (2020)

FAQ – Communicatie

Wanneer zet je communicatie in?

Communicatie is tijdens het gehele proces van rookvrij worden onmisbaar. In de startfase is het belangrijk om alle betrokkenen mee te krijgen in de richting van besluitvorming. In veel gevallen gaat het hierbij om interpersoonlijke communicatie, denk bijvoorbeeld aan bijeenkomsten met de directie, cliëntenraad, ondernemingsraad, medische staf en andere gremia van wie de steun onmisbaar is. Verder is het afhankelijk van de opzet van het project. Zoals bij alle communicatie gaat intern vóór extern. Het is belangrijk om een helder startmoment te bepalen waarop je organisatie rookvrij wordt, met een persmoment en misschien een symbolische handeling zoals het weghalen van het laatste rookhokje.

Welke communicatiemiddelen kan je inzetten?

Er zijn veel soorten communicatiemiddelen mogelijk. Ten eerste is het belangrijk om borden op het terrein te plaatsen, bij voorkeur de herkenbare huisstijl van de rookvrije generatie (wit vinkje op een blauwe achtergrond). Daarnaast kan je denken aan je website, een algemene informatiefolder, de huisregels, een folder over rookvrijbeleid en een wachtkamerfilmpje of YouTube-filmpjes. Bij de introductie van het rookvrijbeleid zou je tijdelijke rollup-banners bij de ingangen en posters op strategische plekken kunnen plaatsen. Daarnaast kan het handig zijn om uitdeelkaartjes te verspreiden waarop het rookvrije terrein wordt uitgelegd.

Moet je de pers betrekken bij je rookvrije beleid?

Niks moet, maar berichtgeving in de lokale of regionale media ondersteunt wel de bekendheid en je doelstelling. Als woordvoerder is een arts aan te bevelen, het liefst een specialist die in de praktijk te maken heeft met rook-gerelateerde aandoeningen, of een bestuurder op het hoogste niveau.

Wat is de boodschap van je rookvrije beleid?

Wat de precieze boodschap is hangt af van je eigen doelstelling, maar het is in ieder geval goed om te verwijzen naar de doelen van de rookvrije generatie. Het doel daarvan is dat kinderen in elke fase van het opgroeien worden beschermd tegen (mee)roken en de verleiding om te beginnen met roken.

Is er uniform gebruik van het Rookvrije Generatie beeldmerk?

Veel organisaties kiezen ervoor om aan te sluiten bij het imago van de Rookvrije Generatie: een herkenbare en positieve beweging. Geheel een vrije keuze, maar wel aan te raden. De voorwaarden voor het gebruik van het beeldmerk is hier te vinden.

Waarheen verwijs ik patiënten en/of bezoekers met een vraag of een klacht over het rookbeleid?

Met vragen of klachten over het rookbeleid zou je patiënten en/of bezoekers kunnen verwijzen naar je communicatieafdeling (specifiek voor het rookvrije beleid). Een andere mogelijkheid is om via de website van je zorginstelling een optie beschikbaar te hebben waarin zij een vraag of klacht over je rookvrije beleid in kunnen dienen.

Wat doe je met overtreders van het rookvrije beleid?

De ervaring van veel rookvrije zorginstellingen is dat het roken op het terrein sterk vermindert, maar dat mensen die verslaafd zijn aan roken zich niet altijd laten hinderen door de huisregels. Vriendelijk blijven aanspreken is doorgaans de juiste weg. Bedenk: sommigen vinden dat regels er zijn om overtreden te worden. Als een gesprek escaleert in gescheld, beëindig dan het gesprek. Bij bedreigende situaties informeer je de beveiliging of de politie.

Hoe kun je mensen die toch op het terrein roken aanspreken?

Begin bijvoorbeeld met de vraag ‘Bent u op de hoogte dat dit terrein rookvrij is?’, om het gesprek positief te starten. Verder staan er in deze toolkit voorbeelden van aanspreekscriptjes bij ‘Tips’.

Wat doe je met negatieve reacties, bijvoorbeeld op sociale media?

Ga de discussie niet aan met boze rookverslaafden die zich keren tegen de rookvrije instelling, want daar verzand je in. Verder zou je wel kunnen corrigeren voor onjuiste aannames. Bijvoorbeeld: ‘Het parkeerterrein van de instelling is toch van de gemeente, hoe kunnen jullie dat dan rookvrij maken?’, kun je corrigeren door duidelijk te maken dat het eigen terrein is.

CHECKLIST

Download Checklist

Strategie

Is er een communicatieplan opgesteld?
- Past dit plan bij de organisatie?
- Is het een gefaseerd plan?
- Zijn hierin alle stakeholders gedefinieerd?

Middelen en vorm

Is uw organisatie in staat gemakkelijk ad hoc te communiceren (m.a.w. zijn flexibiliteit en creativiteit mogelijk)?
Worden online en offline communicatie afgewisseld?
Heeft u ambassadeurs op het oog?
- Is er een duidelijk gezicht per afdeling?
Gebruikt u ook regionale/landelijke communicatiekanalen?
- Bent u aangesloten bij het Alliantie Nederland Rookvrij-netwerk?
- Kunt u vanuit de landelijke sector communiceren?
- Slaat u aan bij nationale dagen, zoals de wereld niet roken dag?

Boodschap

Benoemt u alle mogelijke vormen van rokerij, dus niet alleen sigaretten, maar ook de e-sigaret en de heat-not-burn?
Is uw communicatie positief, dus gericht op blijven motiveren en stimuleren?
Communiceert u naar zowel uw patiënten als uw medewerkers over besluiten, regels, verwachtingen en voorzieningen
- Zijn alle medewerkers en onderaannemers geïnformeerd over het waarom en wat van het rookvrij beleid?
- Zijn alle patiënten geïnformeerd over het hulpaanbod en de verwachtingen (ook van de familie)?