Tabaksindustrie lobbyt vermomd als burgerbeweging

Door ‘consumentenbewegingen’ te financieren, probeert de tabaksindustrie strengere internationale afspraken over e-sigaretten te voorkomen. De bedrijven zijn expliciet buitengesloten van onderhandelingen over tabaksbeleid, maar proberen deze via een omweg toch te beïnvloeden.

Dat blijkt uit onderzoek van The Investigative Desk voor NRC, in samenwerking met de Franse krant Le Monde. Vanaf maandag vinden in Genève onderhandelingen plaats met 181 landen, waaronder Nederland, over het antitabaksverdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie.

De World Vapers’ Alliance en het Consumer Choice Center presenteren zich als burgerbewegingen die opkomen voor de rechten van consumenten van nieuwe nicotineproducten, zoals elektronische sigaretten. In werkelijkheid zijn het lobbygroepen die worden gefinancierd door British American Tobacco, Philip Morris International, Altria en Japan Tobacco International. Deze zomer nog voerde de WVA campagne bij de Tweede Kamer.

Een van de hoofdvragen in Genève is of overheden nieuwe elektronische producten aan dezelfde regels moeten onderwerpen als sigaretten. Het antwoord zal bepalend zijn voor het tabaksbeleid van alle landen die zich aansluiten bij het verdrag. Ook de Europese Unie, die de komende anderhalf jaar de Europese tabakswetgeving strenger wil maken, buigt zich over deze vraag. Vanwege lobbybeperkingen in internationale verdragen mogen tabaksbedrijven zich niet bij dit soort gesprekken aansluiten.

Verzwegen banden

In aanloop naar de aankomende besluitvorming leidden de WVA en CCC Brusselse politici om de tuin door hun financiële banden met de tabaksindustrie te verzwijgen. Zo zegt de Duitse Europarlementariër Peter Liese (Europese Volkspartij, CDU) dat de World Vapers’ Alliance hem benaderde als een „consumentenorganisatie met een bescheiden budget”.

Het Consumer Choice Center wist een groep van dertig Europarlementariërs aan zich te binden. Die groep pleit voor minder strenge regels voor elektronische sigaretten dan voor normale sigaretten. Een van de uitgesproken leden, de Italiaanse uiterst rechtse politicus Pietro Fiocchi (Europese Conservatieven en Hervormers, Fratelli d’Italia), zegt desgevraagd niets te weten van banden tussen het CCC en de tabaksindustrie.

Lees ook Vermomd als burgerbeweging lobbyt de tabaksindustrie tegen strenge wetgeving voor e-sigaretten

Het ontstaan van de als consumentenbewegingen vermomde lobbyorganisaties valt samen met een explosieve toename van Twitteraccounts die tweets over e-sigaretten versturen. Uit data-analyse van het Nederlandse onderzoeksjournalistieke softwarebedrijf Trollrensics, in opdracht van The Investigative Desk en Le Monde, blijkt dat het aantal tweets over e-sigaretten sinds eind 2019 bijna is vertienvoudigd. Accounts van door de industrie betaalde personen en organisaties zwengelen het gebruik aan van hashtags als #tobaccoharmreduction en #vapingsaveslives.

Nieuw verdienmodel

De lobbyorganisaties willen dat overheden het idee van tobacco harm reduction, tabaksschadebeperking, opnemen in internationaal en nationaal beleid. Overstappen naar de minder schadelijke e-sigaret zou, in hun opvatting, de schade door de traditionele sigaret kunnen beperken. Dit past perfect in het straatje van de grote tabaksmultinationals die in tabaksalternatieven een nieuw verdienmodel zien en gebaat zijn bij zo min mogelijk accijns, minimale gezondheidswaarschuwingen en geen reclamebeperkingen.

De Wereldgezondheidsorganisatie en het RIVM hebben hun twijfels bij tabaksschadebeperking. Hoewel beide gezondheidsinstanties erkennen dat bij elektronische producten minder schadelijke stoffen vrijkomen dan bij normale sigaretten, zijn de fruit- en snoepsmaakjes in de nieuwe producten mogelijk aantrekkelijk voor jongeren. En omdat die producten wel verslavend zijn, kunnen ze de stap naar echte tabak roken verkleinen. Daarom bepleit het RIVM strenge wetgeving, en wil demissionair staatssecretaris Paul Blokhuis (Volksgezondheid, ChristenUnie) een smaakjesverbod voor e-sigaretten.

De World Vapers’ Alliance tourt momenteel door Europa om beleidsmakers te overtuigen van de baten van de e-sigaret. De onderhandelingen in Genève komende week vormen de eerste test van de effectiviteit van deze lobby.